Frans-Vlaamse en oude Standaardnederlandse teksten en inscripties

Bissezeele schreef:Waar is deze foto genomen ?

Dit is de Onze Lieve Vrouw der Velden kapel of de kapel Notre dame des Champs in Sint-Mariakapel (Sainte-Marie-Cappel) op het kruispunt van de Route de Cassel, de Route de Borre en de Rue des Quatre Chemins.
De naam van de kapel is mogelijks veranderd in de loop der jaren. Van Overstraeten (De Nederlanden in Frankrijk) spreekt ook van O.L.V ter Linden. Guy Vandendriessche schrijft op zijn blog dat de kapel vroeger Notre Dame des Miracles zou geheten hebben. De verering van Onze Lieve Vrouw der Velden gaat vermoedelijk terug op Notre Dame des Champs in Parijs. In 1603 kwam dat klooster in handen van Spaanse Karmelieten die er onder Lodewijk XIV een van de beroemste plaatsen van de eeuw van maakten. Toen waren de Zeer-Kristen Koning en de Katholieke Koning in onze streek de veldslagen en de vredesakkoorden aan het aaneenrijgen.
In hedendaags Nederlands zou men schrijven: "Onze Lieve Vrouw der Velden Bid voor ons". Het is mogelijk dat dit in oude spelling was: "Onze Lieve Vrouwe der Velden Bid voor ons". Maar we denken dat "Vrouwer" hoe dan ook een spijtige spellingsfout is.
Via Google Streetview is het ons niet gelukt om te lezen wat er in de driehoekige steen boven de deur gebeiteld is.

Polder schreef:
Via Google Streetview is het ons niet gelukt om te lezen wat er in de driehoekige steen boven de deur gebeiteld is.

Gelukkig was uw verslaggever enige tijd geleden ter plaatse:

Vlaklander schreef:Gelukkig was uw verslaggever enige tijd geleden ter plaatse

"Op zijn wenken bediend worden" zegt men in de polders. Bedankt.
Op de webstek van GeneaWiki wordt vermeld dat de kapel Notre Dame des Champs zou dateren van de 18de eeuw. Maar er is natuurlijk het probleem van de naamverandering, waarvan we de datum niet kennen voor deze kapel. Zoals we in vorige bijdrage schreven, vermelden zowel la Voix du Nord als Vandendriessche (maar mogelijks beïnvloed door elkaar) dat de vroegere naam van de kapel 'Notre Dame des Miracles' was. Ook in Wylder was er tot 1792 een verering van 'Notre Dame des Miracles'. Was 'der Velden' acceptabeler voor de revolutionaire tijdsgeest dan 'der Wonderen' ? Vraag is dan vanwaar die naam 'Notre Dame des Miracles' komt. Op de webstek van Heiligen.net zijn er 81 Maria's waarvan verschillende tientallen gaan over Maria de moeder van Christus. We vonden een mooi verhaal over Maria van de Wonderen uit 1636 en er was dan nog een broeder afkomstig uit Abbeville in betrokken. Maar 1636 is te laat. Er bestaan reeds beeldjes van Notre Dame des Miracles uit de 14de eeuw. Heiligen.net kent onze Notre Dame des Miracles al evenmin als onze Notre Dame des Champs. Maar het artikel Dévotions Populaires chez les Flamands de France de l'arrondissement de Dunkerque uit de Annales du Comité flamand de France van 1853 zal wellicht verdere inzichten bieden...
Via de foto van Vlaklander weten we nu dat de kapel in 1842 hersteld werd door pastoor Bernast en Burgemeester Dequidt. Pastoor Bernast was ook lid van het Comité Flamand de France.
Na een restauratie van vier jaar werd de kapel opnieuw ingezegend door abbé Frédéric Lefevre op 11 september 2010. Er is een diaporama van de plechtigheid op de webstek van de parochie en een verslagje in La Voix du Nord.
Op 07.06.2009 had Burgemeester Jean-Pierre Varlet in La Voix du Nord een overzicht gegeven van de uitgevoerde werken die toen naar het einde liepen. Men heeft het gebouw moeten stabiliseren wegens een grondverzakking door de droogte. De gemeente liet het timmerwerk en het dak vernieuwen en het klokkentorentje terugzetten. Men liet de glas-in-lood ramen vervangen door een glazenier. Vrijwilligers zorgden voor de bestrating buiten, labrisering, schilderwerken en betegeling.

"Flamand"...ze bedoelden "Néerlandais"...

Bisdom Rijsel - in 1931 (!) - schreef:

Dit was de catechismus van Priester Georges Duflou, geboren in een familie van brouwers op de grote markt van Herzeele in 1919 en priester van Noordpeene vanaf 1964 tot zijn overlijden in 2010 !! Zijn moedertaal was natuurlijk het Vlaams.

Waar heb ik deze foto's genomen ? Wat is dat ?
Waarom lijkt het een beetje verbazend een oude standaardnederlandse tekst te vinden in deze kerk ?
Welk verhaal (legende) leest men ?
Kent u de taalgeschiedenis van de gemeente ?

Aanwijzingen :

Bissezeele schreef:Waar heb ik deze foto's genomen ? Wat is dat ?
Waarom lijkt het een beetje verbazend een oude standaardnederlandse tekst te vinden in deze kerk ?
Welk verhaal (legende) leest men ?

Dit Maria-Schrijn staat in de Sint-Jan-de-Doperkerk van Broekburg. Dat is de kerk waar er in het koor een tentoonstelling is van de werken van Antony Charo.
Het schrijn is inderdaad sterk verbonden met de geschiedenis van Broekburg.
Broekburg werd in de jaren 879-883 aangelegd als verdediging tegen de Noormannen. Tweehonderd jaar later was het de hoofdplaats van een ambacht in het Graafschap Vlaanderen. Deze kastelnij bleef bewaard tot aan de Franse Omwenteling. Omstreeks 1100 werd de O.L.Vrouwabdij der "Edele Dames" gesticht door de gravin van Vlaanderen, Clementia van Boergondië, echtgenote van Robrecht van Jeruzalem. Die Benedictinessenabdij werd later een adellijk kapittel van kanunnikessen. In 1127 wordt Thamar, kastelein van Broekburg, te Brugge vermoord aan de zijde van Karel de Goede. Hendrik van Broekburg vertrok in 1172 met Filips van de Elzas naar het Heilig Land. Er was dus een intense band tussen Broekburg en het Graafschap Vlaanderen waartoe het behoorde.
Kales en omgeving (in het Noorden tot aan Ooie, net onder Grevelingen) was van 1347 tot 1558 een Engelse Enclave. Broekburg kwam pas officieel in Franse handen in 1375 toen er een wapenstilstand werd afgesloten in de Frans-Engelse oorlogen. Broekburg moest dan ook in 1382 soldaten leveren aan de Fransen voor de slag bij Westrozebeke tegen Filips van Artevelde. Wellicht heeft dat meegespeeld in de beslissing van de Engelsen om in 1383 de stad Broekburg in te nemen.
De Franse koning Karel VI kwam de stad op zijn beurt belegeren en kwam op 19 september 1383 de stad binnen. En hier dan ligt de link met de Maria-geschiedenis. Reeds van in de 12de eeuw was er in Broekburg een Maria-devotie. Toen Bretoense soldaten die meevochten met Karel VI de stad plunderden, gebeurden er mirakels. En hier citeren we de legende zoals ze door Van Overstraeten werd neergeschreven in zijn werk 'De Nederlanden in Frankrijk'. "Een van de Bretoense plunderaars wilde de edelstenen uit de kroon van O.L.Vrouw rukken. Het beeld keerde zich om en wierp de dief ten gronde. Voor het altaar stierf hij. Velen waren hiervan getuigen. Een tweede plunderaar liet zich niet afschrikken. Alle klokken gingen echter aan het luiden. Het lijk van de plunderaar werd buiten de kerk gesleept. Men stelde het ten toon en wierp het ten prooi aan de honden, die er echter een afkeer van hadden. Tevergeefs bedekte men iedere avond het lijk met aarde en mest. Na drie dagen bond men het aan de staart van een paard en sleepte het buiten de stad." O.L.Vrouw van Broekburg deed nog andere mirakelen.
In de kerk was er een Onze-Lieve-Vrouwekapel waarin boven een altaar de gotische verguldhouten relikwiekast uit de 15de eeuw was opgesteld. Het is een van de zeldzame liggende O.L.Vrouwebeelden in Europa. De linkerkant van de kapel bevatte heel wat schilderijen over de mirakels met daaronder Nederlandstalige inscripties. In de Annales du Comité flamand de France van 1853 geeft Edmond de Coussemaeker een overzicht van al die inscripties. Hoe de verdere geschiedenis van het liggend Mariabeeld en de schilderijen was; is ons onbekend. De kerk is evenwel afgebrand op 25 mei 1940 en later vernield. Ze is dus recent gerestaureerd. Blijkbaar heeft men die schilderijen gebruikt langs de zijkanten en achterkant van het Mariabeeld om er een 'schrijn' van te maken. Slechts één van de Nederlandstalige teksten lijkt de vernielingen en restauraties overleefd te hebben.
We geven hier de teksten zoals ze in 1853 door de Coussemaeker werden opgetekend (hij vermeldt dat soms taalfouten ontstaan zijn door onhandige restauraties in de loop der jaren). Op basis van de oorspronkelijke tekst en zijn toenmalige Franse vertaling proberen we de omzetting te doen naar hedendaags Nederlands.
1. Hoe den coninc van Vrankerycke, den hertoghe van Borghonie en de Berlante ter altiltine van grave Lodewyc van Male beleiden de stede van Broucbourch, ende deden drie assauten die de Ynghelschen met die van binnen wederstonden.
Hoe de koning van Frankrijk, de hertog van Bourgondië en van Bretagne, bondgenoten van Lodewijk Van Male, de stad Broekburg belegerden en drie bestormingen deden waaraan de Engelsen en de inwoners van de stad weerstonden.
2. Hoe naer dien de ynghelschen capyteinnen met den ghemeenen van der stede zonden heurlieden herraut an de vyer lantsheeren tooghende ootmoet beggerende om te hebben een tretiet twelke hemlieden gheaccordeert was.
Hoe nadien de Engelse kapiteinen samen met de burgers van de stad hun heraut stuurden naar de vier landsheren nederig verklarend dat ze een verdrag wensten, dat hen werd toegestaan.
3. Hoe naer tappointement d'Ynghelschen met die van der stede vertrocken naer Yngheland ende de vyer lantsyeeren zonder heurlieden volk om de stede te .... twelke zy deden, ende steldense in vier, maer de kerck was ghepreservert.
Hoe na de overeenkomst de Engelsen en de de inwoners van de stad zich terugtrokken in Engeland en de vier heren hun mensen stuurden om de stad te [plunderen?] wat ze deden en ze staken het in vuur, maar de kerk werd gespaard.
4. Hoe eenen Barton den bloc open sloech wierd verghort rollende teghens de vonte ende borstede, ende dander sint Jean drie reisen haelde van zynder stede, de welck by mirakel weder op rees; die tfait dede wierd besmet ende borstede voor den autaer.
Hoe een Bretoen nadat hij de blok opensloeg verstikte en rollende tegen de doopvont stierf, en een andere Sint-Jan driemaal van zijn nis haalde maar er bij mirakel weer op rees; deze die de feiten deed werd besmet en stierf voor het altaar.
5. Hoe naer de myrakelen ghesciedt wesende, de clocken wyerden alleene ludende ende eene wassen kerse alleene ontstac, dit hoorende de vyer landts heren quamen met devotien de mirakelen visenteren deder haer aelmossen.
Hoe nadat deze mirakelen gebeurd waren de klokken alleen geluid werden en een wassen kaars alleen ontstak. Als de vier landsheren dat hoorden kwamen ze devoot de mirakelen bezoeken en hun aalmoezen geven.
6. Hoe int jaer XIIIIe XXXIII, twif van Baudewin Plaeghe baerde een kynt, ende quam ter werelt dood in drie stucken ende ghedregen vor Onse Vrauwe ende was by mierakel ter vonte kersten ghedaen.
Hoe in het jaar 1433 de vrouw van Baudewin Plaeghe een kind baarde dat dood ter wereld kwam en in drie stukken en gedragen werd voor Onze Lieve Vrouw en bij mirakel in de doopvont werd gekerstend.
7. Hoe int jaer XIIIe LXI een vrauwe heur kynt doot stac ende wierp onder tys daar doot X daghen, heert openbaerde ende was ghedreghen voor Onser Vrauwe by myrakel ontfync het dopsel.
Hoe in het jaar 1461 een vrouw haar kind doodstak en het onder het ijs gooide, welk sedert tien dagen dood opnieuw verscheen en gedragen werd voor Onze Lieve Vrouw en bij mirakel het doopsel ontving.

Het is opvallend dat de tekst die nu nog op het schrijn te vinden is niet helemaal overeenkomt met de tekst die in 1853 door de Coussemaeker werd genoteerd.
Spijtig dat die andere teksten blijkbaar verdwenen zijn.

Als de inwoners van Broekburg in 1383 zich terugtrokken in Engeland, was dat vermoedelijk aan de andere kant van de Aa, want daar begon Engeland toen.

Hervé Bourges - o.a. voormalige directeur van TF1 - heeft in dit huis (een bijgebouw op de foto) gewoond (zijn vakantiehuis eigenlijk)...
http://fr.wikipedia.org/wiki/Herv%C3%A9_Bourges

Handwerpen schreef:HEER MATTH
EUS ?? LUDOVICUS
BOGAERT MAIRE
DEZER PAROCHIE
OVERLEDEN DEN 16 ?
JUNI 1807 TER ELD
VAN 56 JAERE IN HO
UWELIJCKE MET JOU
FVROUWE GODDE(LIE)F
LYSENSO_NE DEN ELD
VAN 46 JAERE OVERLE
EDEN DEN 21 MEY 18...
HEBBENDE T' SAEME
GEPROCREERT ZES
DOGTER

volgens mij is het ELD maar ik vind het niet terug in Verdams woordenboek. AED heeft met eten te maken. Mij lijkt er ook onvoldoende plaats voor een A. Dus de eerste letter is voor mij een E en de laatste een D en ertussen het lage streepje van een L of E

Elde is leeftijd. 'Hij is overleden ter elde van ....' Mijn grootvader gebruikt dit woord ook nog.

Handwerpen schreef:Daartussen staat nog een datum
ik denk

20 JANU 17?4

Ofwel is het Juni

ELD zou dus toch kunnen. Wat raar dat het niet in verdams woordenboek als variant is opgenomen van ALD. Ik heb natuurlijk wel alleen het handwoordenboek niet het 26 delige woordenboek met veel voorbeeldzinnen.

Maar het kan wel
voor ouders werd ook elders opgenomen. Dus oud zal ook wel eld kunnen zijn.

Ik heb Hoofman opgezocht in het woordenboek: Tafelmeester of ceremoniemeester
Het is waarschijnlijk een soort kerkelijk ambt zoals de armenmeester, kerkmeester,...
Ik denk niet dat het een priester is want priesters mogen niet trouwen. Inzake de Armen spreekt men ook van de Heilige Geest Tafels of Armentafels. Ambten gaan meestal naar rijke mensen, zoals de adel en zo. Ze worden maar voor beperkte tijd toegekend.
Veel ambten hebben kerkelijke roets en werden later overheidsambten.
Wellicht is een ceremoniemeester iemand die de processies in goede banen leidt en waarschijnlijk ook de misvieringen organiseert zoals voor huwelijken en begrafenissen.

De betekenis van hoofdman hier is de benaming van burgemeesters van tijdens het Ancien Régime. Dat waren voornamelijk begoede lieden zoals grote landbouwers, die wat opleiding hadden genoten en dus ten minste konden lezen en schrijven. Men werd niet verkozen door het volk, maar benoemd van hogerhand. Vaak tegen hun wil, want het was een mandaat die veel verantwoordelijkheid eiste.

Bissezeele schreef:"Hoofman dezer prochie"... aan het hoofd van de fabriek van de parochie ?

Neen dat waren de kerkmeesters. Wat vroeger kerkmeester was is nu voorzitter van de kerkfabriek. Ook een mandaat die redelijk prestigieus was. En heel vaak lieten de hoofdmannen (burgemeesters) en kerkmeesters (voorzitters kerkraad) zich binnen in de kerk begraven, of ten minste en herinneringsplaat ophangen, zoals geïllustreerd in deze draad.

Bissezeele schreef:

In het kerkhof van Bambeke...en graf in het Nederlands uit 1855 !





In het kerkhof van Wijlder (Wylder, naast Wormhout) :



Een echt wonder dat deze graven nog zichtbaar zijn...

Ik vind dat geen wonder maar vanzelfsprekend. In de 19de eeuw was Frans-Vlaanderen nog volledig Vlaams: de mensen spraken Vlemsch. Enkel het officieel gedoe gebeurde in het Frans, maar het particuliere, zoals de grafstenen waren Vlaams.

Bissezeele schreef:

In Staple, tussen Sint-Omaars en Hazebroek...






"1878 In dien God my bewardt van storm, donder, regen,
binnen honderd jaer ben ik nog hier 1878"

Hervé Bourges - o.a. voormalige directeur van TF1 - heeft in dit huis (een bijgebouw op de foto) gewoond (zijn vakantiehuis eigenlijk)...
http://fr.wikipedia.org/wiki/Herv%C3%A9_Bourges

Dat is prachtig al die oude spreuken en gebeden dat men vind op gebouwen en gebouwtjes. In België komt dit praktisch niet meer voor.

Bissezeele schreef:

Tegen de zuidelijke gevel van de kerk van Steene...

Blijkbaar staat de tekst er niet volledig op.

"
"
van S(ieur) Pieter Boudewyn
Hoofdman deser prochie overl(eden)
den 17 mey 1788 ende van Martina
Theresia Vernaelde syne huysv(rouwe)
over(eden) den
tsamen gewonnen 4 kinderen te weten
Martina-Josepha +, Pieter-Antonius
overleden
Martina-Juliana+ ende
Joannes-Ludovicus
overleden
"
"

Enkele bemerkingen: er zijn vier kinderen; bij de 2 dochters staan een kruisje wat wilt zeggen dat zij al (waarschijnlijk al vroeg als kind) overleden zijn. De 2 zoons zijn blijven leven maar hun overlijdensdatum werd nooit ingevuld. Ook niet van hun moeder. Misschien is deze familie van daar weggetrokken?

Deze mensen zijn dus niet in de kerk begraven maar erbuiten. Waarschijnlijk net onder die muurplaat.

Begravingen in de kerk werden door de keizer-koster verboden in 1784 dacht ik, evenals kerkhoven rond de kerk in de steden.
Dit uit hygiënische overwegingen. Daarom dat alle kerkhoven van steden nooit naast kerken liggen maar buiten de stadsmuren.

Bissezeele schreef:

Na de Vlaamse tekst op het Maria-Schrijn van de Sint-Jan-de-Doperkerk van Broekburg (twee berichten ervoor)... Hier zijn 2 graafstenen met Vlaamse scripties, zichtbaar in dezelfde kerk! Nog een bewijs dat men het Vlaams praatte in Broekburg (nu niet meer; de taalgrens wordt gevormd door het Kolme kanaal, tussen Looberghe en Broekburg).
Kan iemand proberen te ontcijferen ?

De bovenste zerk is ferm afgeschilferd en dus moeilijk leesbaar. Ik doe toch een poging.


"
"
DOM
sepulture
vande eersaeme
................ Goosen??
(Huys?) vrouw ........
........Andries Bo.......
die overleet op den
....... december 1714
"
"