Hondenwielen van Frans-Vlaanderen

Ik heb geen informatie over hondenmolens in Frans-Vlaanderen.
Maar wie verder over het onderwerp wil studeren, kan wellicht geïnteresseerd zijn in volgend boekje:
Jan DELCOUR, Hondenmolens, Levende Molens vzw 1999, 67 blz., 91 foto's.
Met deze studie wordt voor het eerst een systematisch onderzoek aangereikt over de tredmolens, die door boer en ambachtsman van weleer werden aangewend voor diverse doeleinden in het kader van de kleinschalige handnijverheden.
Prijs: € 12,15 (verzendkosten: € 1,43) te storten op rekeningnummer: 434-0014821-81 van Levende Molens vzw te NSB-straat 15, B-2180 Ekeren, met vermelding "Hondenmolens".
http://www.levendemolens.be/?pag=vereniging&spag=uitgaven

Een ijzeren hondenwiel aan de zijgevel van een hoevewoning (in Belgisch Vlaanderen). Het is beschermd tegen de regen onder een kleine luifel met dakpannen (idem zoals postkaart hierboven van Hazebroek).
Het gebouw en het wiel zijn zeer goed onderhouden.

la voix du nord van Duinkerke schreef:16/12/2014

Volckerinckhove: een 'hondenwiel'
geïnstalleerd door Yser Houck

De vereniging Yser Houk installeerde vrijdag een "kern wielle", een 'karnwiel'. Meestal spreekt men over een 'hondenwiel'.

Een hond doet het wiel draaien, niet zomaar voor zijn plezier, hoewel hij het volgens de ouderen met plezier deed. Voor zijn werk kreeg het dier een snoepje. Het wiel diende om de karn te doen draaien om boter te maken. Vroeger vond men hen relatief vaak op de Vlaamse boerderijen, ze zijn nu bijna vergeten. Dit is de reden waarom de vereniging  een hondenwiel wilde herbouwen. Met een diameter van drie meter is ze geïnstalleerd op de gevel van de schuur die Yser Houck in Volckerinckhove heeft herbouwd in 2012. Ze wordt beschermd met een kap die volgens de traditie wordt gebouwd.

Het wiel werd gebouwd door Edmond Huart, van Saint-Martin-au-Laert. Dit lid van de vereniging herstelde ook de bijhorende karn die Yser Houck sedert vele jaren in bezit heeft. Hij heeft ook geholpen aan de restauratie van het houtwerk van talrijke kapellen. De plannen van het wiel werden getekend door Jean Bruggeman, voorzitter van de ARAM (Regionale Vereniging van Vrienden van de molens), die ook de plannen maakte voor de rosmolen niet ver van daar.

http://www.lavoixdunord.fr/region/volckerinckhove-elle-servait-a-faire-du-beurre-une-ia17b47624n2554486

herlezing: Polder

De term "hondenmolen" is, denk ik, eigenlijk een ongepaste benaming voor wat overal in Vlaanderen en wellicht ook in Frans-Vlaanderen "hoendekeern" wordt genoemd. Ik verwijs hiervoor graag naar C.MOEYAERT, Woordenboek van het Frans-Vlaams, Davidsfonds, 2005, blz.141a : keern, keernhond, keernmanège.
Onze betreurde vriend André Bonnez uit Stavele, in het Veurnse (West-Vlaanderen), gaf er de volgende beschrijving van. Kan iemand ze aanvullen of aanpassen voor Frans-Vlaanderen?
"De botermolen, hoendekèèrn (hondekarn) kwam in deze streek hier en daar voor. De kèèrnhond liep in het kèèrnwiel (van hout of van ijzer). Ik meen dat de oudere vorm van aandrijving die met een rosmolen is geweest.. Waarop ik me steun? De oude types van rosmolens (niet de latere manèges voor malen, pletten en dorsen; bijv. de manèges van firma Claeys, Zedelgem, omstreeks 1905) zijn straat oud, en ik heb geregeld opgemerkt dat het rossekot meestal gelegen is of was aan de achterkant van het woonhuis, in de onmiddellijke omgeving van de achterkeuken, ongeacht de oriëntatie van het huis. Het gebeurt dat het rossekot verdwenen is, maar de kleine verhevenheid achter het woonhuis is een aanduiding. De rosmolens waren er ten andere veel vroeger dan het karnwiel met hond. - Vanzelfsprekend dat in oorlogstijd allerhande methodes ontstaan van karnen in het geheim. Meestal waren die gebaseerd op het beginsel van de ouderwetse modellen, maar in verkleinde uitgave." [A. Bonnez bedoelt hiermede het "rolvat op voet", het vastliggend karnvat op een karnstaan, de wiegekèèrn (wiegvat), of de tuimelare (tuimelkarn) (in: J. WEYNS, Volkshuisraad in Vlaanderen : naam, vorm, geschiedenis, gebruik en volkskundig belang der huiselijke voorwerpen in het Vlaamse land van de Middeleeuwen tot de Eerste Wereldoorlog, Beerzel, Ter Speelbergen. 1974, blz.1310)
 
De boter die uit de karn komt, wordt gewassen en gekneed in de buttermijne (C. MOEYAERT, blz.87a). J. WEYNS, blz.925, noteerde voor West-Vlaanderen, naast boterminne, botermindeken, ook nog botertribbe.