bruggen van Frans-Vlaanderen

Is het de brug over het Bergenkanaal in Duinkerke, De Batardeau ?
Deze brug is het laatste overblijfsel van de vestingsmuur rond Duinkeke.

Ja, de vestingsmuur van Duinkerke werd in 1714 volkomen vernield in uitvoering van het verdrag van Utrecht.
Aan de geschiedenis van Duinkerke als vesting kwam door het ontmantelingsdekreet van 1921 een eind, ook voor de uitbouw van de haven.

De waterpoort (voetgangersbrug) van het Bergenkanaal werd gebouwd in 1840 bij de bouw van de forten.  
Deze poort is het laatste overblijfsel.

Het militair verleden van Duinkerke heeft een lange geschiedenis...het begon in 1322 en eindige na de tweede wereldoorlog in 1945.

...de derde verdedigingsgordel werd in 1743-1744 aangelegd en bestond uit : 'un rempart gazonné, protégé par un fossé de quelques toises de profondeur', maar werd al in 1763 gesloopt.
Met de bouw van de forten werd begonnen in 1818 en uitgewerkt tot een ingewikkeld verdedigingssysteem met bomvrije schuilplaatsen onder een aarden wal.  Die werden ook gesloopt voor de aanleg van de dokken 3,4 en 5.
De overige verdwenen na 1929 voor de uitbouw van de haven en de aanleg van het Canal Exutoire ten Oosten van de stad.
Enkel ten noorden, tegenaan de Rue militaire, bleven drie bastions bewaard, waaronder het bastion nr.32, geallieerd hoofdkwartier in 1940.  Deze resten werden een onderdeel van de Duitse 'Festung Dünkirchen', die zich in 1945 overgaf.

cornelis schreef:...de derde verdedigingsgordel werd in 1743-1744 aangelegd en bestond uit : 'un rempart gazonné, protégé par un fossé de quelques toises de profondeur', maar werd al in 1763 gesloopt..

Het bouwen en terug slopen van verdedigingsbouwwerken in Duinkerke vormen een boeiend verhaal. Naar aanleiding van deze rubriek hebben we de Chronique de Dunkerque au XVIIIme Siècle (1719-1778) van J.-L. Le Tellier gelezen. Het is verschenen in het Bulletin van de Union Faulconnier.
http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k55449368/f143.image

De kroniek geeft meer informatie over het militaire kat en muisspel van de grote mogendheden en de enorme kapitalen die erdoor verloren gegaan zijn dan over de concrete locatie van bruggen en vestingsmuren in Duinkerke. Maar misschien kan volgend tekstje de forumbezoekers interesseren. We hebben de notities van de Duinkerkenaar Le Tellier wat gesitueerd binnen de ruimere politieke en militaire context.

In het Frans-Britse Verdrag van Utrecht in 1713 was in artikel 9 het volgende overeengekomen:
"De Alderchr. Koning sal alle de Fortificatien van de Stad Duynkerken doen slechten, de Haven vullen, de Sluysen ruïneeren, die tot suyvering van de Haven dienen; alles op zyne kosten, en binnen den tyd van vyf maanden na de gesloten en getekende Vreede, te weten, de Werken na de Zeekant leggende binnen de tyd van twee maenden; en die na de Landzyde leggen met de Sluysen, binnen de overige drie maenden; op conditie, dat de gemelte Fortificatien, Havenen, en Sluysen noyt zullen mogen herstelt worden. Welke slechting egter niet zal beginnen, als na dat de Alderchr. Koning zal wezen herstelt in het generale bezit van alle het geene, 't welk zal moete werden gecedeert voor een Equivalent van de voorsz. slechting."
Deze overeenkomst werd ook uitgevoerd.

We vernemen in de kroniek van Le Tellier dat er tot 1724 een Engelse commissaris in Duinkerke verbleef om de uitvoering van het verdrag te controleren. Het zal natuurlijk puur toeval zijn dat er vanaf 1725 hier en daar terug een kleine versterking werd aangelegd en dat men in Sint-Winoksbergen een groter citerne bouwde om regenwater op te vangen voor de soldaten. In 1729 was het zover, men had een stuk muur in de haven hersteld en de zaak kwam tot bij het Engels koningshuis. De klacht was dubbel: men versterkte de haven en men bouwde ook boten. In 1730 kwam er een Engelse ingenieur naar Duinkerke om de zaak te controleren. Hij liet de werken aan de haven stilleggen evenals de bouw van de grootste schepen. De Engelse ingenieur vertrekt eind december 1731 terug naar Engeland. In augustus 1732 beginnen de Duinkerkenaars terug te bouwen aan een te grote boot. De Engelsen leggen klacht neer bij de rechtbank en de werken worden in september stilgelegd. De Engelse ingenieur komt terug in november 1932 en in april 1733 werkt men weer verder aan de boot op voorwaarde dat men er daar geen meer zou maken. We vernemen ook dat de zoon van Jan Bart die eveneens scheepskapitein was, verbonden werd aan de haven van Calais, maar in Duinkerke bleef wonen.

En jawel, de Oostenrijkse successieoorlog komt eraan. In september 1740 komt de gouverneur van Frans-Vlaanderen om aan de haven te laten werken onder bescherming van het leger omdat men vreest dat de Engelsen de stad zouden in brand steken. Er worden drie batterijen gebouwd langs het strand en men herstelt de Risban (Vermoedelijk Rysbank, rijshoofd = zandheuvel, strandhoofd), de versterking aan het begin van de havengeul. Deze verdediging werd sterker dan voordien, kan tot 700 soldaten herbergen en heeft 20 kanonnen en 3 mortieren. In november krijgen de ambachten het bericht dat ze zich moeten klaar houden voor het geval er beroep gedaan wordt op hen en er worden kleine sloepen bewapend die de kust moesten bewaken voor Duinkerke en Mardyk.

In 1741 werkt men verder aan de haven en de havendam op kosten van de stad en de handelskamer. In augustus 1741 en mei 1742 kwamen er twee legerkampen in de buurt van Duinkerke. In 1742 werden er ook versterkingen van palen en aardewerk en Friese ruiters geplaatst van aan de haven tot aan het kanaal naar Veurne. Er werd een brug gebouwd tussen de twee kampen en verschillende redoutes en ravelijnen. In juli 1742 is er reeds een eerste schermutseling met Engelse oorlogsschepen die de haven aandeden. Langs de zeezijde was de verdediging van Duinkerke weer in orde. Langs de kant van Nieuwpoort en Veurne bouwt men een loogravenstelsel (met 70 kanonnen) waarin zich wel 20000 soldaten kunnen opstellen. Het loopt van de haven over het kanaal van Veurne tot aan het kanaal naar de moeren. Het loopgravenstelsel kost wel 800000 pond.

In 1743 worden alle burgers geteld die in geval van nood zouden kunnen onder de wapens geroepen worden. Er wordt een nieuw loopgravenstelsel gebouwd omdat dit van het jaar voordien constructiefouten vertoonde en teveel manschappen vroeg om te verdedigen. De verdedigingslinie van 1742 zou op meer dan twee kilometer van de plaats van Duinkerke gelegen hebben en omwille van besparingen had men bepaalde huizen die in de weg stonden niet onteigend.
In de Oostenrijkse successieoorlog vochten Frankrijk, Spanje en Beieren samen met Pruisen tegen Oostenrijk, Engeland en de Republiek. Ook Rusland koos uiteindelijk de zijde van Oostenrijk. Frankrijk steunde in de rand van dit conflict met Engeland ook de Schotse rebellen in de Jakobitische opstand van 1745. Op 29 februari 1744 probeerden de opstandelingen en een Franse troepenmacht per vloot vanuit Duinkerke te vertrekken. Maar er was gedurende twaalf dagen storm waardoor de aanval diende afgeblazen te worden.

Op 15 maart verklaarde Versailles dan officieel de oorlog aan Engeland en op 26 april aan Hongarije. De Fransen die voordien tegen de Spanjaarden vochten maar geen origineel Spaans gebied innamen, maar wel Vlaams, deden hun nummertje nog maar eens over. Ze vochten nu tegen Oostenrijk en wat doen ze? Ze nemen Menen in op 29 mei, Ieper op 25 juni, Veurne op 10 juli, in september Nieuwpoort, Oostende, Brugge, Gent, Oudenaarde. In mei 1746 valt Antwerpen, in september Charleroi en Namen. In 1747 inname van Sas van Gent, Hulst en in september 1747 inname van Bergen op zoom en tenslotte in mei 1748 inname van Maastricht. Toen de Russen evenwel Aken naderden kozen de Fransen eieren voor hun geld en sloten de Vrede van Aken. Hierop komen we straks terug.

We keren terug naar Duinkerke in 1744. Koning Lodewijk XV pendelt gedurende enkele maanden wat weg en weer tussen de Frans-Vlaamse steden en gaat af en toe eens zien naar het beleg van een Vlaamse stad. In Duinkerke is het nu en dan feest als er een Vlaamse stad ingenomen werd. Lodewijk XV kwam op 8 juli met heel zijn hofhouding naar Duinkerke tijdens het beleg van Veurne. Hij bleef er tot 19 juli. Heel die periode was de stad in feestelijke stemming en de plaatselijke oversten gaven spreekbeurten van trouw en onderwerping. In juli en augustus 1744 wordt er nog verder gewerkt aan de verdediging van de sluizen van Mardyck en aan Fort Louis op de weg naar Sint-Winoksbergen. Tijdens de oorlog zijn er enkel langs de zeezijde een paar schermutselingen geweest (die dan nog vooral te maken hadden met de Franse steun aan de Schotse rebellen), maar niet langs landzijde.

Bij de vrede van Aken in 1748 moest Frankrijk zich terugtrekken uit de Zuidelijke Nederlanden. Duinkerke mocht zijn versterkingen houden langs landzijde, maar langs zeezijde moest de toestand van de vroegere verdragen hersteld worden. Er was in die oorlog ook slag geleverd om koloniën en Frankrijk gaf er de voorkeur aan om daar een en ander terug te krijgen, liever dan de Zuidelijke Nederlanden in bezit te houden. We lezen in de kroniek van Le Tellier dat in 1749 de houtverkoop van de afbraak van de drie batterijen aan zeezijde 740 pond opbracht terwijl de constructie meer dan 100000 pond had gekost. Uit zijn verhaal een paar jaar later kunnen we afleiden dat ook de uitrusting op de Risban afgebroken werd. Ook de paardenstallen die speciaal gebouwd werden voor de komst van de koning werden afgebroken en verkocht.
In 1753 wordt de Cunette gemaakt, een sluis met een kanaal dat, met een sifon onder het kanaal naar Veurne, toelaat om het water te lozen dat van het kanaal van de moeren komt. In 1755 bouwt men zelfs een schuursluis om dit kanaal proper te houden. (zie: http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b85934374/f1.item )

In 1755 worden alle Franse havens bijkomend beveiligd. In Duinkerke bouwt men twee nieuwe batterijen op het strand ten oosten van de vaargeul en op de ruïnen van de Risban plaatst men 14 kanonnen en 6 mortieren. Op dat moment vochten Frankrijk en Engeland vooral in de overzeese gebieden. In 1756 komt er bevel van de Franse koning om alle Engelse boten in de haven van Duinkerke te arresteren. Een maand later mogen de kleine boten dan weer vertrekken. Frankrijk verslaat de Engelsen in de slag bij Minorca en de zevenjarige oorlog is geboren. Op 17 mei verklaart Engeland de oorlog aan Frankrijk en een maand later doet Lodewijk XV het omgekeerde. In 1757 zijn er opnieuw werken in de haven om die verder te herstellen. Tijdens de zevenjarige oorlog verliest Frankrijk veel overzeese gebieden aan Engeland.

Bij de vrede van Parijs in 1763 worden ook overeenkomsten gemaakt in verband met Duinkerke. Onder toezicht van een Engelse ingenieur moet Duinkerke opnieuw de batterijen afbreken die het bouwde op het oosterstrand en ook de versterking op de Risban verwijderen. Ook de cunette dient vernietigd te worden zodat men voor de afwatering van de moeren een verbinding moest maken met het kanaal naar Sint-Winoksbergen.

In 1775 voeren de Duinkerkenaren opnieuw werken uit in de haven niettegenstaande onderbrekingen omwille van klachten door de Engelsen bij de rechtbank.
In 1776 waren er werken aan de brug van Steendam langs het Moerenkanaal.

Ten gevolge van de vrede van Utrecht in 1713, de vrede van Aken in 1748 en de vrede van Parijs in 1763 moest Duinkerke zijn zeeverdediging afbreken en tekens waren ze een paar jaar later weer bezig om die op te bouwen.

In Duinkerke, Passerelle du Grand Large ?
Gebouwd door het Belgisch bedrijf Victor Buyck uit Eelko.