Priester Jules Lemire

"L'abbé Lemire", een onmisbaar boek van Jean-Pascal Vanhove, is al te koop in la Maison de la Bataille / het Huis van de Veldslag te Noordpeene en in de boekhandel le Marais du Livre te Hazebrouck.

Iedereen wordt uitgenodigd bij de officiële voorstelling van het boek op vrijdag 4 oktober in het stadhuis van Hazebrouck.

374 pagina's + 24 pagina's met illustraties, 22 €.
Uitgeverij Le Marais du Livre (Hazebrouck).
Voorwoord van Martin Hirsch, oud-voorzitter van Emmaüs Frankrijk.

Dit bordje hangt in Parijs, 14de arrondissement, op de hoek van de Rue Alain en de Rue Vercingétorix.

Waar hangt dit bord, en wie kan de Nederlandse vertaling ontcijferen ?

De gele letters op dit bord in Hazebroek (hierboven) zijn inderdaad soms moeilijk te lezen.

We hebben de intentie om in deze rubriek af en toe een vertaling te plaatsen van een tussenkomst van Lemire in het Franse Parlement.
In vergelijking met uittreksels die nog zullen volgen is de duur van de tussenkomsten van Lemire in dit eerste uittreksel eerder beperkt (maar relevant!).
We kiezen deze passage omdat het gaat over een onderwerp dat nog steeds brandend actueel is.
Het betreft een uittreksel uit de tweede zitting van de Assemblée nationale van 11 december van 1921 waarin de kosten van het onderwijs besproken worden.

IV. Secundair onderwijs
M de Voorzitter. "Hoofdstuk 103 Algemene onkosten van het secundair onderwijs, 379100 fr"
Het woord is aan M. Inizan.
M. Inizan. Mijnheer de minister, in naam van meerdere verenigingen en gemeenten van Bretagne wil ik de eenvoudige wens uitdrukken, ten officieuze titel welteverstaan, dat het onderwijs van de Bretoense taal zou toegelaten worden in de colleges, de lycea en de normaalscholen van Bretagne, daar waar er behoefte aan is, dit wil zeggen waar de leerlingen het vragen en daar waar de aanwezigheid van lokale leerkrachten het toelaat.
Deze vraag is niet nieuw. Enkele jaren geleden hebben de leerlingen van de lycea van Quimper aan de rector van de academie van Rennes een petitie gericht om te vragen dat men voor hen een cursus Bretoens zou organiseren.
De toenmalige minister heeft geantwoord dat er geen enkele regionale taal onderwezen werd in geen enkel lyceum en geen enkel college van Frankrijk. Maar als ik mijn inlichtingen mag geloven, heeft de minister zich vergist. Op dat ogenblik werd het Provençaals reeds gedoceerd - ten officieuze titel - in Aix en in Marseille.
Vandaag de dag wordt de Provençaalse taal gedoceerd in het lyceum van Aix door M. Marius Jouneau, lid van het Félibrige (Provençaals literair genootschap), hulpleerkracht in het lyceum Mignet; in het lyceum van Marseille, door doctor Fallen, grootmeester van het Félibrige; in het lyceum van Toulon door M. Pierre Fontan, majoral van het Félibrige; in het lyceum van Avignon, na een beraadslaging van de gemeenteraad van Avignon, door M. Frédéric Mistral, neef van de dichter, eigenaar en gemeenteraadslid van Maillane. Het Provençaals wordt ook gedoceerd aan de normaalschool voor de onderwijzers van de Vaucluse en de Basses-Alpes, te Avignon.
Zoals het Provençaals is ook het Bretoens een echte taal, de oude taal van de Kelten, die zijn eigen grammatica heeft, zijn literatuur, die een mooie verzameling populaire poëzie heeft, die zijn artiesten, zijn dichters en zijn barden heeft.
In sommige Duitse universiteiten, in Berlijn in het bijzonder, zijn er cursussen over de Keltische taal.
Het hoger onderwijs heeft zelfs in Rennes een leerstoel Keltische taal. Waarom zou het secundair onderwijs geen cursus Bretoense taal kunnen hebben, een facultatieve cursus, welteverstaan? Het Bretoens wordt gesproken door een populatie van anderhalf miljoen inwoners in Frankrijk en door een ongeveer even grote populatie in Groot-Brittannië. Waarom wil men dat al die dokters, apothekers, advocaten, procureurs, notarissen, veeartsen, enz. die hun beroep zullen uitoefenen in Laag-Bretagne en die gevormd worden in onze colleges en onze lycea de taal niet leren waarvan de praktische kennis voor hen van vitaal belang zal zijn?
Ik weet niet wat het officiële antwoord zal zijn van de minister van Openbare Opvoeding. Maar ik ken in elk geval wel dit van de fijn geletterde, van de fijngevoelige artist die M. Léon Berard is. (Applaus) Ziehier wat hij recent in een uiteenzetting zei aan zijn getrouwen uit de Béarnais: "Laten we onze lokale gesproken taal in stand houden, laat ons vooral onze taal, het accent van onze provincie bewaren!"  (Zeer goed! Zeer goed!)
Mijne Heren, dit is mijn mening, het is ook de mening van de algemene raden van de Finistère en de Morbihan, van talrijke gemeenten van allerlei gezindten, deze van Vannes, Loudéac, Douarnenez, Saint-Pol-de Léon, Plougerneau, Plouescat, Châteauneuf-du-Faou, Concarneau, enz. Ik zal niet heel de lijst opnoemen, ze is te lang. "We houden van onze oude Bretoense taal, zeggen ze, als van een eerbiedwaardige voorouder, we willen deze doorgeven aan onze nakomelingen als een kostbare schat." (Hevig applaus)
M. Emmanuel Brousse. Ik stel dezelfde vraag voor het Catalaans.
M. Lemire. En wij voor de taal van ons oude Vlaanderen.
M. de voorzitter. Het woord is aan de heer minister van Openbaar Onderwijs.
M. de minister van Openbaar Onderwijs. De Kamer moet goed begrijpen dat wij op dit moment niet kunnen discussiëren over de grond van dit zeer interessant probleem van linguïstiek en filologie dat de achtbare M. Inizan naar voor brengt.
Hij heeft overigens, in de meest vriendelijke termen, een persoonlijke opinie naar voor gebracht die me niet in verlegenheid brengt. Ik ken voldoende het Béarnais, een Romaans dialect, om te weten in welke mate het voor de Béarnais van belang kan zijn voor het Frans. Inderdaad, ik ben van mening dat een onderwijs van het plaatselijk dialect slechts kan gegeven worden in de mate van het nut dat het biedt voor de studie en de kennis van de landstaal. (Applaus)
M. Lemire. Zeer goed! Ik vraag niet beter.
M. Xavier de Magallon. Maar zijn nut is groot.
M. minister van Openbaar Onderwijs. Ik respecteer Bretagne ten volle. Zoals alle Fransen houd ik van deze oude en zeer edele provincie die vandaag de dag evenzeer als alle andere deel uitmaakt van Frankrijk, één en verscheiden tegelijk... (Zeer juist! Zeer juist!)
M. Ringuier. En ondeelbaar!
M. de minister van Openbaar Onderwijs. Maar ik ken het Bretoens minder goed dan het Béarnais. De enige belofte die ik dan ook kan doen aan onze eerbiedwaardige collega, is dat ik zal studeren...
M. de minister van financiën. Het Bretoens. (Er wordt gelachen)
M. de minister van Openbaar Onderwijs. ...neen ik zal geen Bretoens studeren, zoals de minister van financiën suggereert, waardoor ik, in dit geval, niet zuinig zou omspringen met mijn tijd (Glimlach), maar wel de zeer interessante vraag bestuderen die M. Inizan stelt. Onze collega mag er zeker van zijn dat ik bij deze studie zal te werk gaan met de meest complete geest van liberalisme. (Zeer goed! Zeer goed!)
M. Lemire. En van sympathie!
M. de minister van Openbaar Onderwijs. Ik denk dat men het accent van zijn provincie moet bewaren, en ik probeer, van mijn kant...
M. Wetterlé. Het zal u niet lukken!
M. de minister van Openbaar Onderwijs. Men moet in onze provincies ook hun oud uiterlijk bewaren. (Zeer goed! Zeer goed!)
Wat me doet zeggen dat men deze vragen vandaag kan bestuderen, ik zal niet zeggen koelbloedig, maar met een volledig serene geestesgesteldheid. Dit komt omdat we het geluk hebben deel uit te maken van een land dat sedert lange tijd zijn eenheid heeft verworven wat het werk was van eeuwen geschiedenis. (Applaus)
M. de minister van financiën. En het is ook zo dat er geen beter soldaten zijn dan de Bretoenen. (Zeer goed! Zeer goed!)
M. de voorzitter. Het woord is aan M. Lemire
M. Lemire. Ik bedank M. de minister van Openbaar Onderwijs voor de woorden die hij zonet heeft uitgesproken, en ik neem er acte van voor ieder van onze lokale talen, in zoverre ze de instrumenten zijn van de intelligentie van de Franse taal (Applaus), en dat wil zeggen, in het bijzonder voor de taal van mijn oude Vlaanderen (Zeer goed! Zeer goed!)
M. de voorzitter. Het woord is aan M. Inizan.
M. Inizan. Ik treed de woorden bij van mijn excellente collega E. H. Lemire en ik bedank de minister van Openbaar Onderwijs. Ik hoop dat hij, wanneer hij de vraag zal bestudeerd hebben, ons tevreden zal stellen.
Verder zijn mijn wensen bescheiden, ik vraag geen enkel nieuw krediet. Ik zou enkel willen dat het Bretoens zou kunnen gedoceerd worden waar er leerlingen zijn die het willen leren en waar er vrijwillige leerkrachten zijn om het te doceren. (Applaus)
M. de voorzitter. Niemand vraagt nog het woord voor hoofdstuk 103?...
Ik leg het voor ter stemming, voor 379100 frank.
(Het hoofdstuk 103, ter stemming voorgelegd, is aangenomen.)