Het Vlaamssprekende gebied van Frans-Vlaanderen

Certains français âgés du Nord de la France, plus précisement de l'arrondissement de Dunkerque (Département du Nord) et originaires de la campagne parlent encore un dialecte Ouest-flamand. Si cette région est parfois appelée la Flandre maritime, dans le domaine néerlandophone on parle d'habitude de Frans-Vlaanderen (la Flandre française). Le territoire en question est délimité par la frontière linguistique qui se situe encore là ou elle a été tracée par le professeur Willem Pée lors de ces enregistrements pour le Dialect-Atlas van West- en Fransch-Vlaanderen (paru en 1946) juste avant la deuxième guerre mondiale. Le tracé de cette frontière linguistique commence à l'est de l'agglomération Dunkerquoise, décrit une courbe vers le sud-ouest et encercle environ 90 villages et hameaux dans les alentours des bourgades de Bergues, Cassel et Hazebrouck pour atteindre enfin la frontière étatique juste au sud de Bailleul. Même si cette frontière linguistique n' a guère bougé dans le courant du dernier demi-siècle, elle est en train de s'effriter pour le moment en raison du vieillissement et l'extinction de la dernière génération de flamandophones.

En France on utilise le terme Flandre pour désigner un territoire plus étendu que le coin du pays ou l'on parle encore le dialecte flamand. On entend alors par Flandre plutôt une entité régionale qui comprend le vieux comté de Flandre et l'Artois, c'est-à-dire la partie des Anciens Pays-Bas Espagnols qui a été incorporée par la France de Louis XIV pendant la deuxième moitié du XVIIième siècle. Toute cette région, y compris le Boulonnais, s'appelle aujourd'hui la région du Nord - Pas-de-Calais. Dans un contexte plus historique on parle aussi des Pays-Bas français. Pendant des siècles cette région a connu le contact de langues, une conversion linguistique progressive et par conséquent le déplacement de la frontière linguistique vers le nord. Les traces de cette évolution sont encore visibles de part et d'autre de la frontière linguistique.

Selon M. Gysseling la frontière linguistique historique s'est formée déjà au VIIième siècle comme une sorte de ligne d'équilibre dans une zone bilingue qui s'était constituée depuis la conquête par les Germains de la Gaule septentrionale romanisée. Elle s'étendait de l'embouchure de la Canche jusqu' au nord de Lille. Si le tronçon de la frontière linguistique situé plus à l'est dans la Belgique actuelle n'a pas subi de changements considérables, on constate dans l'actuel Pas-de-Calais un retrait millénaire et constant du néerlandais en faveur du Picard. Faute de documents il est difficile de reconstituer en détail le processus de cette conversion linguistique, mais on peut présumer que ce processus a été la préfiguration de la situation de la Flandre française au XXième siècle, à savoir une situation de diglossie qui provoque une érosion linguistique et finalement une conversion linguistique, qui entraîne le recul de la frontière linguistique.

A l'ouest de l'Aa, à quelques rares exceptions près seulement le français (dans sa variante Picarde) a servi de langue écrite. Ce n'est qu'à Saint-Omer (jusqu'au XVIIième siècle) et dans les villages situés entre Calais, Saint-Omer et Gravelines que le néerlandais a également servi de langue écrite, mais très peu nous en a été transmis. Ruminghem, Clairmarais, deux hameaux orientaux de la ville de Saint-Omer et le hameau de Schoubrouck (de Renescure) ont été les derniers lieux dans le Pas-de-Calais ou le dialecte néerlandais a survécu jusqu'au début de ce siècle. Ce rétrécissement du néerlandais et le recul consécutif de la frontière linguistique est la conséquence du fait que le Picard a connu dans la région un plus grand prestige que le néerlandais.

La langue parlée qui a remplacé une variante du néerlandais n'était pas le français, mais le Picard régional. Ce progrès constant du Picard à la frontière occidentale du vieux comté de Flandre s'est poursuivi jusqu'au XIXième siècle, p.e. dans le territoire encore bilingue dans ce temps entre Bourbourg et Gravelines et dans quelques villages au sud-ouest d'Hazebrouck, plus particulièrement à Renescure et Boeseghem. On peut le déduire e.a; d'un substrat néerlandais considérable dans le dialecte Picard local de ces lieux (Poulet 1987 et Ryckeboer 1997).

Dans le comté de Flandre de langue flamande, le français a toujours joui d'un grand prestige, mais le bilinguisme s'y limitait à une couche sociale supérieure, constituée de nobles, de fonctionnaires et de marchands. Le néerlandais n'y a jamais été menacée en tant que langue vernaculaire. Ce n'est que depuis la conquête par Louis XIV des châtellenies néerlandophones de Bourbourg, Bergues, Cassel et Bailleul qu'un processus de francisation s'est introduit en Flandre française, processus qui s'est avéré irréversible depuis. A coté de quelques restrictions dans l'administration et la justice le néerlandais a largement conservé sa fonction de langue culturelle jusqu'à la Révolution, certainement sa fonction de langue littéraire. L'activité littéraire intense dans les chambres de rhétorique en témoigne. A partir du XIXième siècle le néerlandais a perdu beaucoup de ses fonctions ce qui a entraîné un dépérissement structurel de la langue. L'influence du français avait, au début un caractère très régional, c'est à dire picard, mais on constate depuis le XXième siècle dans la région flamandophone en France une conversion linguistique en faveur du français standard uniquement en non plus en faveur du Picard.

Aspects sociolinguistiques

La politique officielle de la France depuis la Révolution a eu pour but l'éradication de toutes les langues minoritaires ou patois. Surtout dans l'enseignement la législation a institutionnalisé un monopole du français. Néanmoins on a encore utilisé le néerlandais au cours du XIXième siècle comme langue intermédiaire pour l'apprentissage du français. Et en dépit d'une interdiction, dans beaucoup de villages l'enseignement du catéchisme se déroulait en flamand jusqu'au début de la première guerre mondiale. Cela nécessitait la continuation d'une certaine alphabétisation du clergé en néerlandais. Déjà dans les années '80 du siècle précédent certains intellectuels comme M. Blomme et H. Blanquaert se plaignaient de la dévaluation fonctionelle du Flamand comme langue savante. Ils constataient une aliénation culturelle des Pays-Bas et de la Flandre belge et exprimaient leur pessimisme vis-à-vis des chanches de survie de leur langue maternelle.

Etant donné que dans l'entre-deux-guerres quasiment tout le monde devenait bilingue et que le flamand ne fut guère transmis à la jeune génération après la deuxième guerre mondiale, l'usage du Flamand a sans cesse reculé. Cependant ce recul n'a jamais fait l'objet d'une recherche sérieuse en France, même si'il est evident qu'une telle recherche sociolinguistique est indispensable pour définir une politique culturelle ou d'enseignement adéquate (Ryckeboer 1976 et 1994). Ce n'est qu'en 1983 qu'un étudiant gantois a fait sous ma direction une étude sociologique comparative sur le comportement et les attitudes langagières vis à vis du dialecte et de la langue standard dans le Westhoek français et belge.

Il ressort de cette étude non seulement qu'en Flandre française la langue française couvre plus de domaines et qu'elle est beaucoup plus dominante que le néerlandais dans le Westhoek belge. A défaut d'un enseigement orienté sur le patrimoine linguistique autochtone aussi bien que sur le néerlandais comme langue étrangère et limitrophe, la connaissance du néerlandais et de ses aspects culturelles ou dialectologiques sont très limités en Flandre française.

Les renseignements relatifs à l'usage dans différents domaines et sur la connaissance du Flamand régional ont été pris auprès d' élèves et parents à Hondschoote, petite ville frontalière. Ils indiquent que le dialecte flamand - à une grande exception près - n'est plus transmis à la jeune génération et que seul un quart des parents a encore une certaine maîtrise du Flamand. Ce Flamand n'est plus utilisé comme langue de foyer, certainement pas avec les jeunes et à fortiori il reste tout à fait absent de tous les domaines ou la langue est écrite. La connaissance active du dialecte flamand est donc limitée aux personnes âgées et à une petite moitié d'age moyen. Les chiffres prouvent que cette connaissance active est remarquablement plus basse chez les femmes (33%) que chez les hommes (48%), tandis qu'elle est quasiment absente chez les jeunes. Ce clivage qui existe entre les générations en ce qui concerne l'usage et la connaissance des langues en Flandre française est tout à fait inexistant au Westhoek belge, où le dialecte flamand joue encore un rôle beaucoup plus dominant dans tous les domaines de la vie quotidienne et où l'usage de la langue standard - à part sa fonction de langue écrite - reste très marginal.

Néanmoins un certain bilinguisme persiste en Flandre française. Sur le plan des attitudes ce bilinguisme combiné à la situation frontalière suscite dans la région un vif intérêt pour l'enseignement des langues. La recherche a indiqué que la demande d'enseignement du néerlandais (la langue des voisins) ou du Flamand régional (la vieille langue maternelle) dépasse de loin l'offre. A la lumière des contacts socio-économiques transfrontaliers et les possibilités offertes par des projets interrégionaux, une recherche sociolinguistique plus élargie et specifiquement orientée vers les possibilités de l'enseignement s'impose dorénavant. Il revient à l'enseignement supérieur, et plus particulièrement aux sections de néerlandais des universités de la région de faire des recherches et d'informer sur le patrimoine linguistique néerlandophone de la région. Ce domaine de recherche et d'étude doit certainement être intégré dans la formation des enseignants de la région (Ryckeboer 1994).

Aspects dialectologiques


(...)

Aspects du contact linguistique

C'est précisement ce mélange typique des deux langues qui a souvent été considéré par les Flamands de France comme une sorte de dégénérescence linguistique. Déjà au début du XVIIIième siècle l'instituteur Casselois Andries Steven, auteur d'un manuel scolaire de néerlandais très populaire se plaignent de cette altération dont il disait avoir honte. Et on retrouve les mêmes éléménts dans les observations de l'instituteur M. Blomme d'Armboutscapelle à la fin du XIXième siècle.

Le fait que l'administration ait été graduellement francisée apres l'annexion a eu pour effet que les toponymes, du moins dans la langue écrite ont été francisés. Les résultats et l'ampleur de cette évolution dans le dialecte parlé ont été mis en rapport avec les facteurs favorables ou défavorables à un contact linguistique dans une recherche interdisciplinaire conduite avec l'historien L. Milis (Milis-Ryckeboer 1985).

L'étude du contact entre le néerlandais et le picard dans le Nord de la France a été entravé jusqu'il y a peu de temps par un manque de données localisées. Cette lacune a été comblée en grande partie par la parution du premier tome de l' Atlas linguistique et ethnographique du Picard et d'une monographie dialectologique de Denise Poulet sur la zone comprise entre Calais, Gravelines et Saint-Omer (Poulet 1987). J'ai relevé de ces sources nouvelles - complétées de quelques autres - un grand nombre d'emprunts lexicaux au néerlandais.

De Westhoek beantwoordt aan wat in het Ancien Régime ook het Westkwartier werd genoemd, nl. het westelijkste deel van het graafschap Vlaanderen. De rijksgrens vormt thans de scheiding tussen de provincie West-Vlaanderen in België en het gebied dat gewoonlijk Frans-Vlaanderen wordt genoemd. Daarmee is het vanouds Nederlandstalige deel van het graafschap bedoeld dat in de tweede helft van de 17de eeuw door Lodewijk XIV werd geannexeerd, nl. de vroegere kasselrijen Broekburg, Sint-Winoksbergen, Kassel en Belle, grosso modo het huidige arrondissement Duinkerke in het Département du Nord, ter plaatse ook wel eens la Flandre Maritime genoemd.

Zou die rijksgrens ook als taalgrens beschouwd kunnen worden? Het is genoegzaam bekend dat België van oost naar west middendoor wordt gedeeld (of verdeeld?) door de taalgrens. Daarmee is de afbakening bedoeld tussen het gebied waar ten noorden Nederlandse dialekten worden gesproken en ten zuiden Franse dialekten. Bovendien is die taalgrens in België vooral een officiële administratieve grens tussen die twee gebieden waar resp. het Nederlands en het Frans als officiële bestuurs- en onderwijstaal fungeren. De rijksgrens tussen de Franse en de Belgische Westhoek valt uiteraard niet samen met die oude taalgrens tussen Nederlandse en Franse dialekten. Die kruist precies de rijksgrens even ten zuiden van Belle en beschrijft dan een boog noordwaarts tot even ten zuiden en oosten van de Duinkerkse agglomeratie. Het huidige verloop van die taalgrens in Frankrijk is het resultaat van een eeuwenlang inkrimpen van Nederlandstalig gebied, eertijds ook buiten de grenzen van het graafschap Vlaanderen. Maar dat is een geschiedenis apart. De tweede funktie echter van de Belgische taalgrens, nl. de afbakening van de officiële kultuurtaal, wordt nu wel overgenomen door de rijksgrens. In dat opzicht vormt de rijksgrens momenteel een scherpe scheidingslijn tussen twee taalgemeenschappen waar niet alleen de officiële taalstatus

Ook de dialektgeografie kan ons 'n beter zicht verschaffen op de kontaktbelemmerende funktie van de rijksgrens in de laatste 300 jaar, waardoor een gebied waarvan we kunnen veronderstellen dat het tot in de 18de eeuw een homogeen taallandschap vormde, nu duidelijk opgesplitst is. In eerste instantie zou geschiedkundig onderzoek daarover uitsluitsel moeten geven. Prof. L. Milis heeft aangetoond dat de rijksgrens in de 18de eeuw niet een grotere belemmering vormde voor grensoverschrijdende huwelijken dan de kasselrijgrens in de 17de eeuw. Kerkrechtelijk bleef de streek tot aan het Konkordaat (1801) bij het bisdom Ieper. Dat het taal- en kultuurkontakt in de 18de eeuw nauwelijks werd verbroken, mag ook blijken uit het feit dat Frans-Vlaamse rederijkerskamers intens bleven deelnemen aan de wedstrijden in de Oostenrijkse Nederlanden. Noch op het lokale noch op het makro-kulturele vlak vormde de rijksgrens in de 18de eeuw een grote hinderpaal. Voor de 19de en de 20ste eeuw is dat nog niet systematisch onderzocht. Wel is gebleken dat tegen het einde van de 19de eeuw het Frans de rol van het Nederlands als kultuurtaal had overgenomen in Frans-Vlaanderen(4) en dat is zeker niet zonder gevolg gebleven voor het daar gesproken Vlaamse dialekt.

Wie ooit in Frans-Vlaanderen Vlaams heeft horen spreken, zal onmiddellijk hebben gekonstateerd dat hij hier met een afwijkend Westvlaams te doen heeft en omgekeerd ervaren ook de Frans-Vlamingen het Westvlaams van over de grens als duidelijk verschillend van het hunne. Zou er dan langs de rijksgrens of in de buurt daarvan een isoglossenbundel lopen die twee Westvlaamse onderdialekten van elkaar scheidt, zoals de volks intuïtie dat suggereert?

1. Inleiding
Sedert ettelijke jaren is er in culturele en politieke kringen in Vlaams België een meer dan gewone belangstelling voor het onderwijs Nederlands in het Noorden van Frankrijk. Ook ter plaatse leeft het bewustzijn, dat het Nederlands als vreemde taal een voorrangsbehandeling verdient omwille van de geografische, economische en historische banden met de Nederlanden. Dat blijkt o.m. uit een enquête die in 1981 onder de studenten Nederlands aan de Université de Lille III en aan de Faculté Libre te Rijsel is gehouden. De studenten wensen de buren in hun eigen taal te leren kennen en ze wensen die taalkennis zoveel mogelijk in de grenscontactsituatie ten nutte te maken. De doelstelling van het onderwijs Nederlands moet er in eerste instantie op die reële behoefte worden afgestemd, met speciale belangstelling voor de uitbouw van het Nederlands in het middelbaar onderwijs, net als in een ander grensgebied, bijv. Nordrhein-Westfalen.

Maar er is nog een andere reden waarom het onderwijs Nederlands er een speciale belangstelling verdient, met name de historische aanwezigheid van het Nederlands in het Noorden van Frankrijk, vandaag nog voortlevend in de vorm van een Vlaams dialect in het arrondissement Duinkerke. Aan Belgische zijde is de zorg om het culturele lot van de taalgenoten in Frans-Vlaanderen een constante in de Vlaamse Beweging en vanaf 1946 is in die zin door het Komitee voor Frans-Vlaanderen een sterke pressie uitgeoefend op de Belgische verantwoordelijken voor de cultuurpolitiek. Zodoende is de onderwijs- en cultuurpolitiek voor het Nederlands in Noord-Frankrijk zelfs uitgegroeid tot een belangrijk binnenlands politiek instrument, waar de controverse rond het Nederlands/Vlaams Huis in Rijsel (?) kortelings nog het hoogtepunt van vormde. Ondertussen zijn de laatste jaren even vaak twijfels geuit over de efficiëntie van de cultuurpolitiek gericht op het buitenland en op Noord-Frankrijk in het bijzonder. Maar er is nog nooit gepeild naar de socioculturele implicaties van de aanwezigheid van een Vlaams dialect noch onderzoek verricht naar de wijze waarop het onderwijs daarop kan inspelen.

Men kan beginnen met zich af te vragen of het feit dat er nog Vlaams gesproken wordt hetzij door de autochtonen in het arrondissement Duinkerke, hetzij door afstammelingen van Belgisch-Vlaamse gastarbeiders, tijdens de 19e eeuw geïmmigreerd in de agglomeratie Rijsel, Roubaix, Tourcoing, enig motief vormt om Nederlands te leren. Uit de genoemde enquête blijkt dat bij de Rijselse universiteitsstudenten Nederlands die motivatie kwantitatief niet zo groot is. Slechts één derde heeft wel eens met het Vlaams contact gehad. Ook uit een onderzoek uitgevoerd door H. van der Poel en A. Verlouw (Van der Poel 1981 en Verlouw 1981) onder de leerlingen Nederlands van de 7 officiële scholen in het Noorderdepartement met Nederlands op het programma blijkt dat toch voor een vierde van die studenten het contact met het regionale Vlaams een van de motieven is om Nederlands te gaan studeren. Maar uit beide enquêtes komt vrij unaniem de wens naar voren, dat het onderwijs Nederlands veel sterker zou worden uitgebouwd. In het Collège du Septentrion te Bray-Dunes is in 1981 een onderzoek verricht naar de familiale achtergronden en ook naar de taalsituatie van de 142 laatsteklassers. Daaruit blijkt dat de helft van de ouders tweetalig zijn, met dien verstande dat ze het Vlaams zoal niet spreken, dan toch zeer goed verstaan. Van de leerlingen zelf zijn er nog 5% die het Vlaams actief beheersen en 11% die beweren het zeer goed te begrijpen, 23% zeggen soms nog wat Vlaams te spreken en 32% beweert het gedeeltelijk te begrijpen. Deze cijfers zijn, wellicht door de nabijheid van de grens, verrassend gunstig voor de positie van het Vlaams onder de jongeren, althans in vergelijking met de gegevens meegedeeld in Ryckeboer (1976). Nog interessanter zijn de antwoorden op de vraag of ze ook Nederlands zouden willen leren. De helft van de leerlingen antwoordt positief en bijna een vierde zou het zelfs als eerste vreemde taal willen. Dat wijst erop dat de Vlaamse familiale achtergrond en de grenscontactsituatie cumulatief werken ten voordele van een meer dan gewone belangstelling voor het Nederlands als vreemde taal.
Geplaatst tegenover zulk een gunstig recruteringsveld, moet de vraag gesteld worden of de geringe en eigenlijk marginale impact van het Nederlands in het secundair onderwijs niet vooral te wijten is aan een verkeerde evaluatie van die mogelijkheden, en vooral of het aanbod van onderwijs Nederlands in kon spelen op die specifieke situatie van diglossie met tweetaligheid.

Cyriel Moeyaert - in de KFV-Mededelingen - schreef:In het “Bulletin de l’association, Renescure d’hier et d’aujourdhui”, staat er een artikel: “Le flamand à Renescure”. Ruisscheure is nu helemaal verfranst. Uit 1775 is er een parochieregister bewaard met de lijst van de eerste-communicanten, opgemaakt door de pastoor. Op Hemelvaartdag deden drie “garçons flamands” en 4 “dochters” hun eerste communie samen met 6 “garçons français”. De voornamen van de Vlaamse jongens waren: Joannes, Pieter en Mattheus, die van de Vlaamse “dochters”: Clementina, Marie-Josèphe en Marie Jeanne.

Volgens een artikel in het boek “Flandre Notre Mère”(Belle, 1930) was de helft van de inwoners van Ruisscheure toen nog Nederlandstalig. Christophe Delbecque, auteur van het eerst vermelde artikel vindt dat “improbable” (niet bewijsbaar). De taaltoestand in de wijk Niepe (le Nieppe) was wel nog zo. De mensen zeiden “que ch’Niep est plus flamind qu’Arnécure”. Er zijn nog een viertal half-Vlaamse straatnamen: Rue d’Oudoff (‘Oud Hof’), Rue du Porcq Veld, Rue de Bloem straete*, Rue du Bottelstraete.

* Bloem Straete is ook de naam van een gîte (B&B) in Ruisscheure/Renescure.

Ruisscheure is een interessant 'geval' van gemeente die op de taalgrens ligt (zoals Oud-Berkijn)...



Cyriel heeft vier Vlaamse straatnamen genoemd. Er is ook - minstens - een Vlaamse buurtschap in Ruisscheure : "La Woestine" of "La Woestyne", tot de Franse Revolutie de naam van een abdij en tegenwoordig het bedrijf BONDUELLE.

In Ruisscheure ligt de taalgrens op de Romeinse weg Kassel-Sint-Omaars...en "La Woestyne" ligt net ten noorden van de heerbaan... Overigens was het een logische naam voor een kleine abdij in het midden van nergens, naast het bos van Klaarmares/Clairmarais...


De plek is ook bekend voor een andere reden : de slag aan de Peene (1677) !

Jozef Tigges schreef:De Fransen verlaten, op een kleine achterhoede na, dus Sint-Omaars. Zij trekken voorbij Arken, volgen de oude Romeinse heirbaan van Sint-Omaars naar Kassel (een gedurende het hele jaar begaanbare weg). Zij trekken langs Ruisscheure. En daar richten zij op 9 april hun hoofdkwartier in, bij de kleine abdij van Woestijne. Voordat zij de slag zullen leveren.

Die plek is tegenwoordig wereldberoemd. Want op de plek van de voormalige abdij van Woestijne staat tegenwoordig de Bonduelle groenten en conservenfabriek!

De priester van die kleine kloostergemeenschap van… nonnen, ziet voor zijn kloostermuren 20 000 soldaten arriveren en wordt ongetwijfeld zeer bang voor zijn hachje en dat van zijn kloosterlingen. De Fransen waren immers de vijand in dit gebied wat nog onder de Spaanse Nederlanden viel.

Dat is de reden dat hij zich uitslooft om te collaboreren met de Fransen, hij geeft overdreven veel informatie over de omstandigheden van het terrein, de rivieren die het gebied begrenzen en de plaatselijke moerassigheid.

Cyriel Moeyaert - in de KFV-Mededelingen - schreef:In het “Bulletin de l’association, Renescure d’hier et d’aujourdhui”, staat er een artikel: “Le flamand à Renescure”. Ruisscheure is nu helemaal verfranst. Uit 1775 is er een parochieregister bewaard met de lijst van de eerste-communicanten, opgemaakt door de pastoor. Op Hemelvaartdag deden drie “garçons flamands” en 4 “dochters” hun eerste communie samen met 6 “garçons français”. De voornamen van de Vlaamse jongens waren: Joannes, Pieter en Mattheus, die van de Vlaamse “dochters”: Clementina, Marie-Josèphe en Marie Jeanne.

Volgens een artikel in het boek “Flandre Notre Mère”(Belle, 1930) was de helft van de inwoners van Ruisscheure toen nog Nederlandstalig. Christophe Delbecque, auteur van het eerst vermelde artikel vindt dat “improbable” (niet bewijsbaar). De taaltoestand in de wijk Niepe (le Nieppe) was wel nog zo. De mensen zeiden “que ch’Niep est plus flamind qu’Arnécure”. Er zijn nog een viertal half-Vlaamse straatnamen: Rue d’Oudoff (‘Oud Hof’), Rue du Porcq Veld, Rue de Bloem straete*, Rue du Bottelstraete.

Ik heb vandaag gepraat met...Christophe Delbecque. Hij zegt : "Tussen 1/4 en 1/5 van de bevolking van Ruisscheure was Vlaamstalig tegen het einde van de 18de eeuw." Hij vindt dus inderdaad "improbable dat de helft van de inwoners van Ruisscheure toen nog Nederlandstalig was"...

Hij heeft toegevoegd : "Het gehucht van Niep (Le Nieppe) was Vlaamstalig. De bevolking van Niep ging naar de mis in Ebblingem (Ebblinghem) want daar ze konden in het Vlaams klappen na de mis (de afstand Niep - Ruisscheure = de afstand Niep - Ebblingem... maar Niep ligt op het gebied van Ruisscheure...
Niep heeft een kerk sinds de jaren 1870."

Vandaag heb ik ook gepraat met een andere inwoner van Ruisscheure (Renescure); meneer Thibaut. Hij kent heel goed de taalproblematiek in Ruisscheure (zeker een van de meeste interessante gemeenten). Bij voorbeeld, in het gehucht van Le Fort Rouge, ligt de spoorlijn Hazebroek - Sint-Omaars op :
_ de taalgrens
_ de grens tussen de oude graafschappen Vlaanderen en Artesië
_ de grens tussen de huidige départements du nord et du pas de calais
Oef !

Een interessante plek !

Tussen Ruisscheure en Blaringem (langs het Nieuwe Gracht Kanaal/Canal de Neuffossé) is er een buurt met enkele fabrieken.. Tegen het einde van de 19de eeuw en in het begin 20ste eeuw zeiden de inwoners van deze buurt : "Ch'Flamins de ch'Nieppe, qu'y viennent pas à not'ducasse !" De Vlamingen (van Ruisscheure) waren niet welkom aan de kermis van de buurt (van Ruisscheure) waar men praat het Picardisch !!

Inderdaad waren de inwoners van Le Nieppe katholieke boeren die een andere taal pratten...ze hadden dus niets te zien met de - waarschijnlijk - socialistische werkers van de fabrieken naast Blaringem...

Nog vandaag profileren zich de inwoners van het centrum van Ruisscheure als 'verschillend van de Vlamingen'. M. Thibaut zei : Het verandert misschien vandaag, maar, nog 30 jaar geleden was het zo : er was een echte tegenstelling, een identiteit gebaseerd op het verschil met de Vlamingen !

Zelf onder de gegoede burgerij..."Ze kiezen liever de katholieke middelbare scholen van Sint-Omaars dan van Hazebroek (Ruisscheure ligt tussen beide steden), want Hazebroek is een Vlaamse stad, met een andere mentaliteit, meer egalitaire" (men voelt zijn mening; hij kiest Hazebroek zonder aarzelen...).

Volgens een kameraad die aanwezig was heeft Jacques Mahieu gezegd dat Steenwerck de picardisering/verfransing heeft ondergaan na een vreselijke epidemie. De bevolking werd gedecimeerd en 'vervangen' door mensen uit het zuiden (Leievallei) waar de streektaal het Picardisch is...

Ze zijn het Vlaamssprekende gebied niet vergeten...



...maar "Astérix en flamand" bestaat niet...

http://www.asterix-en-picard.com/

Zal over het West-Vlaams/Frans-Vlaams worden besproken ? Anders zou het vreemd zijn... Het is te hopen dat ze de schreve door de Westhoek (tussen Bray's Duinen en Belle) zullen niet vergeten en niet alleen de grens tussen Wervik en...Rekkem.
Kan iemand aan het colloquium deelnemen en hier een kort verslag schrijven ?