Vlaams horen in Frans-Vlaanderen

Het mooiste Frans-Vlaamse woord van het jaar 2012
Ruschenbusche

Mijn vader noemde me een ruschenbusche.
Weet u wat een ruschenbusche is? Het is iemand die de dingen altijd anders en sneller doet en regelmatig brokken maakt.
In zijn West-Vlaams idioticon geeft De Bo deze mooie definitie: een ruschenbusche is "een deurendal, een onversaagd en vrijmoedig mens die er met vuile voeten deftig doorgaat, die geen moeite vreest en al hinderpalen druistig doorbreekt". En De Bo concludeert: "Wat anderen uit vrees of lafheid niet durven dat verricht de ruschenbusche".
Het is verwant met het woord "rush", volgens van Dale een term uit de harddraverij met als betekenis <i<"snelle ren van een paard, waarbij het een ander inhaalt of voorbijsnelt", en met het Engelse "rush" (stormloop) en "to rush" (zich haasten) alsook met "reuser" in het Oud-Frans, wat betekent: doen terugwijken, met geweld verdrijven.

Het mooiste Frans-Vlaamse woord van het jaar werd gelanceerd op 23 mei 2012,
ter ere van en op de 92ste verjaardag van Cyriel Moeyaert, uitmuntende taalkundige en hartsvriend van Frans-Vlaanderen.

Alle reacties uit Midden-Vlaanderen en Frans-Vlaanderen op de vraag wat is een ruschenbusche:
- Ook nog een ruuskabuus zijnde een ruziemaker, een oproerkraaier.
(Leslie)
- Volgens mij een "ru", eeen "ruuskebuus" = sterke persoonlijkheid die van niets vervaard is.
(Walter)
-'n russchenbusche es 'n stouthals en 'n brokkelaere.
(Simone, Frans-VLaanderen)
- Iemand die dingen altijd anders een sneller doet dan een andere en regelmatig brokken maakt. Iemand zoals ik dus.
(Fons)
- "struikgewas" zou ook leuk zijn: " ruist er in het struikgewas".
Maar ik zie dat het een "deurendal" is, zouden we ook "durfal" kunnen zeggen?
(Jos)
- Een ruschenbusche is een brokkenpiloot, letterlijk en figuurlijk.
(Willy)
- Betekent het misschien "struikgewas"?
Of zou het "stamboom" zijn? Mag men meerdere pogingen doen? (Ja, dat mag!)
(Ludwig)
- Ik meen mij te herinneren wat "ruschenbusche" betekent, of toch in elk geval het werkwoord "ruschenbuschen". Op Sint-Maartensavond gingen wij als kleine kinderen door het dorp Koekelare "ruschenbuschen" van huis naar huis trekken, er kabaal maken, zodat we snoep en andere lekkere dingen meekregen. Volgens mij betekent "ruschenbuschen" dus kabaal maken, de boel overhoop zetten.
(Peter)
- t 'es 'n slienkse poate!
(Chantal, Frans-Vlaanderen)
- Een ruschenbusche is iemand die altijd sneller en anders (en ondoordachter?) handelt dan de anderen, en daarbij wel eens brokken maakt. Deze oude woorden, die in onbruik zijn geraakt, kunnen bijdragen tot de verrijking van ons huidig Nederlands.
(Pieter)
- Un ruschenbusche c'est un maladroit, quelqu'un qui casse tout.
(Léonard, Frans-Vlaanderen)
- Een ruschenbusche: een mens (in het bijzonder een vrouw) die vrijmoedig zijn/ haar mening verkondigt.
(Erik)
- In mijn Westvlaams dialect hebben wij een "anafoon" of gelijkklinkend woord: ruuskebuuske (wij spreken de sch als k uit). En bij ons is een"ruskebuuske" iemand die zonder omzien en zonder al te veel overleg of nadenken een taak aanvat. Daarbij staat een zeer benaderend woord in Cyriel Moeyaerts" Woordenboek van het Frans-Vlaams", nl. "Ruutebuusjer". En in jouw dialect is een "buusjer" een bezem. Zullen we maar met de grove bezem doorheengaan??
(Jan)
- Mooi initatief. Ruziemaker! (...) In combinatie met het WestVlaamse woord 2012: zurkeltrutte (zuurpruim). PS: Frans-Vlaamse woord is volgens Cyriel Moeyaert z'n woordendoek: ruzebuisch.
(Dirk)
- (...) Een ruschenbusche is iemand die dingen altijd anders en sneller doet (...) In het "Woordenboek van het Frans-Vlaams" van Cyriel Moeyaert en co. wordt hiervoor naar Debrabandere verwezen en de uitleg ligt in dezelfde lijn. Het Engelse "to rush" was reeds in de 19de eeuw in het Frans binnengelopen, oorspronkelijk als sportterm en later in een meer uitgebreide betekenis (cfr. Dauzat/ Dubois/ Mitterand).
(Willy)
- Om myn een ruschenbusche is een man of wel een wuuf die maer djuuste goed is om te kyven mee die menschen die round nhel (of nheure weunt), en die assan bezzig is mee ruuzen maecken; hen is assan nooit blydde, men meugen 't zeggen 't is by godt een klootenbreeker!
(Pierre, Frans-Vlaanderen)
- Ik citeer Frans Debrabandere in zijn West-Vlaams zakwoordenboek: onvervaard iemand, die bruut en zonder pardon te werk gaat. Hij schrijft dat "ruuschebuusch(e). Ook "ruuskabuus" en "rustebuuste". Maar in Frans-Vlaanderen is de definitie misschien nog anders.
(Jef)
- (...) Ik ontwaar in dit kleurrijk en klanknabootsend (onomatopee) woord een scheldnaam voor Berten Rodenbach (1856-1880) en zijn vroeg-nationalistische, anti-belgische, ook Groot-Nederlandse kameraden: "ruitentikkers" (="ruitenbrekers).
(Erik)
- Volgens Cyriel Moeyaert in zijn "Woordenboek van het Frans-Vlaams" is het een ruziemaker.
(Hendrik)
- Ruschenbusche komt uit het Engels en vele Engelse woorden worden Vlaams in West-Vlaanderen, zie wife en wieve.
(Edward)
- En France on parle le français, langue nationale. Tu es en retard d'une guerre avec ton ruschenmachin.
(Michel, Frans-Vlaanderen)
- In ons Zuid-West-Vlaams boerengezin noemden we een doordrijver met een licht negatieve bijklank een ruskebuske.
(Omer)
- In het West-, Oost-Vlaams overgangsdialect spreken we van een "ruistiebuistie". Betekenis: eerder ruw iemand, vrijgevochten, onvervaard, hart op de tong.
(Paul)
- Un ruschebusche plutôt qu'un ruschenbusche au niveau de la prononciation. Signifie: quelqu'un qui n'est pas très adroit, qui se précipite.
(Jean-Charles, Frans-Vlaanderen)

www.widopedia.eu
http://widopedia.eu/ruschenbusche.html

http://www.ovv.be/page.php?ID=4859

De bazin van le café du centre (op de grote markt van Bollezeele) spreekt het West-Vlaams...

Dat klopt. Hoewel we daar pas achter kwamen nadat we er gegeten hadden en weer op de fiets stapten om naar Buysscheure terug te fietsen. Het was een frisse avond in april en terwijl we buiten afscheid namen zei ze ineens. " T'is koet (koud) he". Zodat we alsnog wat woorden konden wisselen. Het was een leuke verrassing en steeds weer een belevenis als mensen onverwachts Vlaams of Nederlands praten.

Een pompebediende van Callicanes (benzinestation Q8/Le Terminus tussen Steenvoorde en Poperinge) is perfect tweetalig Frans/West-Vlaams (een collega van de man op de foto). Hij is ongeveer 40 jaar oud (!) en is afkomstig van Godewaersvelde (de andere kant van de straat).

Op vraag van forumlid Cornelis:

(Bissezeele, of admin, gelieve eens te checken waarom Cornelis geen berichten op het forum kan plaatsen en wel in prive)

=========================
cornelis za apr 27, 2013 11:11 pm

Beste,

Vandaag ben ik na 'de zwijgende voettocht' nog naar Nieuwerleet geweest, en heb daar een man ontmoet en ook zijn buurvrouw.
Ben aan de praat geraakt met hen, en ze spraken allebei nog zeer goed 'Vlaems', prachtig toch ! Als je weet dat 'Nieuwerleet' midden in de moerassen ligt, dichtbij Klommeres en vlakbij Vlaams Artezië verwonderde het mij zeer om daar nog 'Vlaems' te horen. Ze zeiden mij ook dat er in Nieuwerleet nog veel mensen zijn die 'Vlaems' klappen en nog verstaan. Ik heb zelfs een mooi woord onthouden : 'bakkogge' is een bootje die de boeren gebruiken om naar hun velden te varen. Weet je, er zijn nog meer mensen die 'Vlaems' spreken dan je denkt.

=========================
guldensporen zo apr 28, 2013 12:42 am

Ongelofelijk, fantastisch, dit nieuws ontroert mij echt Cornelis, bedankt!

Vlaemsch ginder, zo ver, ik heb even op Google Maps gecheckt; Nieuwerleet (nog nooit van gehoord), en inderdaad, dat ligt zeer diep in verFranst Vlaanderen.

En daar dan nog Vlaemsch horen.
't is bijna niet mogelijk.

Hoe kunnen wij van hieruit die mensen een hart onder de riem steken?

Indien er ginder toeristische mogelijkheden zijn (fietsen, wandelen?) zou ik naar ginder gaan.

Dit is zeer goed nieuws, en waarom schrijft u dit in prive en niet op het forum?

Groeten,

guldensporen

=========================
cornelis zo apr 28, 2013 2:26 am

Het is het eerst bericht dat ik schrijf, en het lukt mij niet om op het forum te schrijven, maar ik heb het privé geprobeerd naar jou en dat lukt.
Als jij het kan mag je het bericht over 'Nieuwerleet' op het forum plaatsen.
De afgelopen maanden heb ik al verschillende mensen ontmoet en bezocht in Frans-Vlaanderen die prachtig 'Vlaems' spreken, zelfs tot in Broekburg ben ik al geweest. Ik fotografeer ook die mensen en hou de adressen bij.
Toet Anosteké

Cornelis,

Dat is zeer interessant nieuws, dat er toch nog mensen zijn in Frans-Vlaanderen die Vlaams spreken.

Ik ben wel geïnteresseerd in die adressen.
Vraag is natuurlijk of die mensen ginder het op prijs zouden stellen dat men hun adres aan een 'vreemde' geeft.
Straks loopt dat daar dan vol Vlaamse toeristen vanuit Belgie, die enkel een woordeken Vlaams willen spreken met een Frans-Vlaming ;-)

Guldensporen,
Natuurlijk zal ik nu op dit forum geen adressen geven. Iedereen is vrij om zelf op stap te gaan en te proberen mensen te ontmoeten die
het 'Vlaemsch' nog spreken. Ik heb er al tientallen ontmoet, en sommigen doen zelfs nog de moeite om mij achteraf te schrijven.
Die schrijven mij dan in een soort van fonetisch schrift.
Maar de meesten zeggen mij dat ze geen Vlaams kunnen schrijven en alleen gebrekkig kunnen lezen, om de eenvoudige reden dat ze het nooit hebben geleerd. In deze openhartige verklaring van echte Frans-Vlamingen uit de Westhoek treft men kort samengevat de hele tragiek van deze streek op taalgebied aan : "Men heeft het ons nooit geleerd", of beter gezegd : Wij hebben nooit de gelegenheid gehad om het te leren.
Ik heb al echt schrijnende verhalen gehoord van hoe mensen indertijd op school werden gestraft omdat ze 'Vlaemsch klapten'.
Al de mensen die wij bezoeken zijn ons zeer dankbaar en zijn zeer gelukkig om met ons hun 'Moedertaele' nog eens te kunnen spreken.

toet anosteké,
Cornelis

Cornelis,

Uiteraard begrijp ik dat men niet zomaar adressen kan geven aan een 'wildvreemde'.

Maar, je bent toch ooit ergens moeten beginnen dat je nu al tientallen adressen hebt van Frans-Vlamingen die vandaag nog Vlaams spreken.

Hoe vind je die dan?

Tot noste kié (zo klinkt dat in ons dialect; en dat leunt sterk aan bij het Frans-Vlaams).

Beste Guldensporen,

Een goede manier om echte Frans-Vlamingen te ontmoeten is onder andere op het 'le théâtre flamand' , het volkstoneel voor Frans-Vlaanderen, maar dan de voorstellingen in Frans-Vlaanderen. Zo een toneelvoorstelling in de Franse Westhoek is geen folkloristisch
gebeuren en geen onschuldig tijdverdrijf. Het is 'het uitdragen van de eeuwenoude taal', door het spelen van het leven. Op zo een toneelvoorstelling in het agrarische gebied van de Franse Westhoek waar het Vlaamse streekdialect ondanks de toenemende verfransing,
nog door duizenden wordt gesproken, wordt 'Het vlaemsche theater' uit Westouter hoog gewardeerd, ook door de Noordfranse pers.

Toet Anosteké

Beste,

Vandaag nieuwe frans-vlaamse woorden gehoord in Bambeke van een boer René Neyrinck
-VIERDUVEL :locomobiel
-BUSCHVUMME : houtmijt
-MALSHE KOLEN : soort kolen, rokers genoemd
-SCHIEVELN : ontstoppelen
-DRAAINAGEL :oogschroef
-SLOVE : uiteinde van een zwengel

Zo, dat was mij eerste bijdrage
Sint Jan

Beste Sint-Jan,

Prachtige woorden zijn dat.
In het handschrift van Philippus Boone 'Gelukkige en Verre Reyze' staan er ook veel bijzondere Frans-Vlaamse woorden.
Ph.Boone geboren in 1774, was een gewezen schoolmeester te Méteren.
Een paar voorbeelden :
Wie weet de betekenis
-AERSPRIEGEL
-LEERLESSE
-MANQUIEREN
-OMRINGELEN
-TE WEGE
-VERMAENKLOKKE
-TOETETSEN
-LEYDSLIEDEN
-KRANK

Groeten van Cornelis

Deze foto komt uit mijn Frans-vlaams foto archief.
Wanneer en waar zou die foto genomen zijn ?

A cette adresse, maintenant c'est plutôt "ici on parle ch'ti". J'y suis allé il y a 5 ans; le patron rejouait les répliques les plus célèbres de Dany Boon à tous les clients, en les ponctuant de 'hein'... Lourdissime et crispant. On s'est sauvé.

Deze foto heb ik nog niet zo lang geleden gemaakt.
Weet iemand waar ?

Het is moeilijk; er is geen wapen van gemeente... verrassend want het was zeer belangrijk voor Jean-Claude...

Ja, goed opgemerkt : een bord zonder blazoen is wel heel uitzonderlijk van Jan Klaas.
In datzelfde dorp staat de Vlaams-Gotische SINT-MAARTENSKERK : WILDER

Bedankt.
Ja, inderdaad, ik zie het café in kwestie...
Ik heb gehoord dat het café onlangs gesloten is.

Ja, deze foto heb ik genomen in oktober 2012 en toen zijn we binnen geweest.
De laatste keer dat ik er passeerde, ongeveer 1 maand geleden stond het café te koop/ of te huur.
Spijtig, maar veel kleine zaken in de dorpen hebben het moeilijk om te overleven.

Een mooi initiatief van het 'maison de la bataille' en ook goed dat het erkend is als 'le centre d'interprétation de l'Histoire et de la culture flamande de France'. Proficiat voor de animator Philippe.
Ook in het 'HUIS VAN ALIJN' te GENT is er een 'TAALKAMER'
In deze ruimte kan u kennismaken met de Zuid-Nederlandse dialecten, ook het 'Frans-Vlaams'. In het geluidsarchief van de Vakgroep Nederlandse Taalkunde van de Gentse universiteit bevinden zich meer dan achthonderd originele bandopnames die door dialectologen in de jaren '60 en '70 werden verzameld. Niet alleen een rijkdom aan dialectologisch interessant materiaal, maar ook een schat aan informatie over het volksculturele erfgoed ligt hier opgeslagen.
Boeiende, grappige en ontroerende fragmenten, verteld door Jozef, Marie, Jenny, Médard en vele anderen, allen geboren rond 1900, kan u in de taalkamer beluisteren. De gekozen geluidsfragmenten sluiten aan bij het verhaal dat in het museum wordt verteld; de kleine en grote dingen van het leven, gebruiken en rituelen, werken en feesten. Kortom, het verhaal over het alledaagse leven in de eerste helft van de 20ste eeuw.